(da “VINNIGNA D’UMMIRI”)
Ma versu sira, quannu la genti niscìa a farisi ’u duviri di li cristiani versu li morti, ’u celu avìa lu niuru d’’a siccia. E chiuvìu ca parìa ’u finimunnu. Cu’ lu potti trasìu ’nta li casuzzi d’’i morti, ma chiddi chi ’un ci avìanu casi e chiancìanu ’i morti signati cu ’na cruci di ferru rugginusu, scapparu tutti e ’a cammara murtuaria si jinchìu di genti.
’I cani e ’i negghi
Lu friddu vinìa
cu ’nu vecchiu senza denti
’nt’’o cufuni asciucannusi
’i jorna mentri ’i fimmini
’nt’’o zuccaru accupunavanu
mennuli e quasetti di cinniri
ciuri di carta purmisioni
cammisi arriccamati…
strincennu ’a tussi ’nt’’o meli
arricugghevamu spinguli
e ’u sonnu ’nni sdillattava
l’amuri.
’Nta nuttata piniavanu
’i cani e ‘i negghi
ci addumavanu sfilazzeddi
di luna.
’Ntall’ummiri
’Nt’’e fauci
d’’u mari ’i varchi
affunnavanu e
l’unni si spartìanu
l’ossa…
senza strati
’a terra
si junceva
ô celu.
’Ntall’ummiri
’i matri
arriccamavanu
’i casi agnuniannu
’i picciriddi
ô cufuni.
E chiamannu ’i mariti
calavanu ’i viletti.
Puru ju partìa
Cu mutriusi
muddichi di suli
’u paisi ’ntulittava
’a sò peddi
arrisittannu
’nt’’o rusariu
’u trippu
d’’i vecchi
o ’nta valiggia
dunni l’amuri
gnutticava
larmi fitti
e ’u spinnu rapìa
’a sò putìa.
Puru ju partìa
cu ’sti negghi
’nt’’o tirrimotu
appinnicannu
’u mè cori.
E chiddu arristau ’ccà
Partìu quannu
nascivi e ’ccà
nun ci turnau chiù.
Murìu ’u patri
murìu ’a matri
’i stasciuni passaru
l’anni passaru
’u spinnu passau.
E chiddu arristau ’ccà
comu ’nu pastureddu
di crita pi fari
fiura ’nt’’o prisepi.
Ci arrivau ’nu paccu
Doppu ’a verra
a li mè nanni
ci arrivau ’nu paccu
d’’a Merica…
arripizzannu
causi e cammisi
tutta ’a famigghia
ringraziau ’ddha terra
chi ’u Natali
ci ’rriccamava
nt’’o venniri santu.
’U vostru lazzu
’U primu malutempu
vinni pi tuti ’i santi
a vinnignarisi lu ciatu
di li stipi
e ’nt’’i strati
’u ventu strincìu
l’ossa di li morti
cu ’i litanii d’’i santi.
Vi ’nzaiastivu ’u vistitu
d’’u ’mmernu e
’un sacciu chiù
dunni circarivi
ummiri chi ’nto mè
tettu passiati:
’u vostru lazzu
si fici curtu
e nuddu pupu
pò chiù tirari.
’A vostra varca
tantìu comu ’na
scorcia sicca
ma sciddica ’nta mè
sacchetta sfunnata.
Nun n’amu a scantari pirchì ’un semu suli: stasira ’i morti hannu a nescìciri fora e vidiri comu va ’u munnu chi ’nni lassaru. Canciau o è sempri ’u stIssu? Si si susinu pi vidiri comu semu si scantanu, pinzannu ca scanciaru munnu e tornanu ’nnarreri…
Iddha avìa ’u cori
’Na picciridda mè nanna
’a matina vinìa
a la casa mia
comu ’u suli
’i negghi assicutannu
ma ’u duluri ci strincìa
’u pettu: si ’nni jiu
doppu du’ jorna
di malasorti
pinsannu a li travagghi
ca lassava.
Prija pi mia
beddha matri mia.
Niscennu d’’a missa
’mmucca ’a cumunioni
s’abbrazzava a li casi
’nta chiazza ma
iddha avìa ’u cori
firutu d’’a morti
e c’’u rusariu
’i sò fitti arricugghìa.
Prija pi mia
beddha matri mia.
Diciticcillu ca nun ci curpu
Li jatti turnavanu ’nt’’a
crocchiula d’’u parmentu
addumisciuti ’mpinti
’nt’’o sdirrubbu d’’a stipa
’nca l’avia straviatu
’a vinnigna sfirniciata…
’nt’o ’mmernu chi ’u cuntu
arricugghìa di l’ogghiu
e d’’u furmentu
ammulavanu ’i ranfi
a lu jocu cu li surci e
quannu austu ’nghirriusu
’ntra ’i baddi satariava
si ’mbriacava ’u gaddu
a lu mè spirdu ’nt’’o jocu
persu d’’a pagghialora
dunni ’ddha jatta cu li sò
nutrichi sputruniava…
diciticcillu ca nun ci curpu
si ci taliai ’i minni dunni
’i tenniri funciuzzi
d’’i figghi cunurtava.
Vinnigna d’ummiri
Mittitici ’u smagghiu
’nn’’i jorna putati dunni
allarmicati scattatini
strinceru ’u sbriu.
Cu l’arrisbigghia?
Si li sunnaru ’i matri
’nt’’o lampu c’allustrava
’na vinnigna d’ummiri
darreri ’a tenna
quannu ’u malutempu
li scummigghiava.
Si li sunnaru ’i patri
’nn’’i prucissioni
scunurtannu ’u duluri
chi muzzicava
’u travagghiu
mentri l’erva criscìa
di li figghi e
’u furmentu ’nt’’o celu
’i rarichi affunnava.
Ma ’nni l’autru munnu chi fai?
D’’u scantu tou ’u tempu
’unn’arrispunni chiù pirchì
’nt’’a casa granni ’un nesci
chiù cu’ trasi…
Ma ’a tò cantata canusciu
pirchì ti chiancisti ’u pani
comu si chianci ’u mortu
’nt’’a verra e ’nt’’a paci
cu lu pinzeri di calari
lu menziornu ’nt’’a pignata
mentri ’a fumusa ’u parrari
liccu e mutriusu t’arrustìa.
’Ccà ti scavasti ’u cunnuttu
c’arrussica ’i paroli e ’u limmitu
tou ’nt’’o miu avi autri strati
perdi ’u pruvulazzu ’m paci.
Ma ’nn’’i l’autru munnu chi fai?
Penzi a la verra e chianci?
Hai la facci di schelitru?
La varva ti spunta comu chiova?
Ma arricanusciu l’ummira
’U lippu d’’a tò strata
’nto sonnu
addivintau meli
ma arricanusciu l’ummira
ca ti cunnuci
l’ummira ca nun
m’attenta
e chista davanti
’a fazzu caminari
accussì ’u suli l’accupuna.
E arragiunannuci
jincu ’u mè biccheri:
sugnu lu caliaru
chi li sò ciciri arrustiu
chi a lu suli arrimina
’na simenza sdignusa
chi lu fumu vippi
di lu tempu saziu
di carti addimurati
e ’mbriacu di crisciri.
’Ntantu ’i fimmini avìanu accuminciatu a dirisi ’u rusariu, qualchi picciriddu chiancìa e sò matri ’u cunsulava: pirchì chianci critinu? Nun lu sai ca stanotti ’i morti vennu a purtariti ’a pupa ’i zuccaru?
Sialodato
Sialodato ogni momento
cantannu spinnavamu
rosi ’nn’’i cannistredda.
E vastuna di gigghia strincennu
mentri ô ventu
ali di finestri si rapevanu
balcuna comu varchi
si carricavanu di pisci
c’’u rusariu ’mmanu e l’occhi
spirdati d’’i matri
attimaticati ê figghi
c’‘a prima cumunioni
avìa azzitatu.
Oggi e sempre sialodato
e ’i ziti si strarriavanu
si jittavanu l’aneddu
’i cannistri cch’i nastri
arripudduti aspittavanu
comu gaddini straviati
e ’i ciuri addivintavanu
fiurini strazzati
e ’u velu d’’i fimmini
vila di varca,
’nca ci lu tinevanu
i ziti pi falli vulari
cu ’a cira chi pirculava
c’ affumava l’occhi
e ’u celu… mannannu
’a strata ô ’nfernu.
Ma cu l’occhi micciusi
’a sira cunfissata frisca
e c’’a cumunioni ’mmucca
s’avia alliggirutu
l’arma.
Salvatore Bommarito
